Przesłuchanie świadka w obecności oskarżonych

W procesie karnym najważniejsze jest ustalenie rzeczywistych okoliczności popełnionego przez sprawcę czynu. W tym celu sąd, a wcześniej w postępowaniu przygotowawczym (śledztwo bądź dochodzenie) prokurator, przeprowadza dowody. Jednym z kluczowych i najbardziej powszechnych dowodów jest przesłuchanie świadków.

Otrzymując wezwanie z sądu jest się zobligowanym do przyjścia w wyznaczonym terminie na rozprawę i do złożenia zeznań. Brak stawiennictwa, w dodatku nieusprawiedliwionego, może skutkować nałożeniem na świadka kary pieniężnej w wysokości nawet do 10.000,00 zł (art. 285 kodeksu postępowania karnego; dalej: k.p.k.). W razie uporczywego uchylania się od złożenia zeznań sąd może zastosować, niezależnie od kary pieniężnej, areszt do 30 dni (art. 287 k.p.k.). W związku z tym lepiej jest stawić się na wezwanie sądu w wyznaczonym terminie niż narazić się na dotkliwe kary.

Ponadto istnieje w prawie karnym generalna zasada, że wszystko to co mówi świadek musi być prawdą, inaczej naraża się na odpowiedzialność karną za fałszywe zeznania (art. 233 kodeksu karnego). Od tej zasady są jednakże wyjątki, np. gdy zeznania objęte są tajemnicą państwową, służbową lub zawodową lub zeznaje osoba najbliższa dla oskarżonego (art. 179, 180, 182 k.p.k.). Świadek może odmówić odpowiedzi na pytanie, jeśli miałoby to narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo (art. 183 k.p.k.). Można także skorzystać z instytucji świadka anonimowego, gdy zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności albo mienia w znaczących rozmiarach świadka lub osoby dla niego najbliższej (art. 184 k.p.k.). W podanych powyżej przypadkach należy spełnić wszystkie warunki wskazane w ustawie, aby być zwolnionym z zeznań bądź z odpowiedzi na niektóre pytania.

Najlepszym wyjściem dla świadka, który nie spełnia wymogów określonych w kodeksie postępowania karnego jest skorzystanie z możliwości przesłuchania pod nieobecność oskarżonego na sali (art. 390 k.p.k.). Ten sposób przesłuchania stosuje się tylko w wyjątkowych wypadkach, gdy istnieje obawa, że obecność oskarżonego mogłaby oddziaływać krępująco na zeznania świadka. Jeśli zaistnienie taka okoliczność, sąd wydaje zarządzenie, aby na czas przesłuchania danej osoby oskarżony opuścił salę sądową. Po powrocie na salę, oskarżonemu relacjonowany jest przebieg rozprawy oraz umożliwia mu się wyjaśnienia co do przeprowadzonych dowodów (art. 975 § 2 k.p.k.). Najlepiej jest przed złożeniem zeznań wyjaśnić sądowi sytuację i poprosić o przeprowadzenie przesłuchania pod nieobecność oskarżonego.

Z podanej w pytaniu sytuacji jedynym wyjściem jest stawiennictwo na sali sądowej zgodnie z wezwaniem, złożenie zgodnych z prawdą zeznań oraz wyjaśnienie sądowi dlaczego obawia się Pan składania zeznań w obecności oskarżonego.