O Francuzach, którzy zasłużyli się dla Polski oraz Skierniewic

Były nimi rodziny Marienne Copin Tadary, Rene Castellaza i Bernarda Vacquereta, b. oficerów armii napoleońskiej. Zwłaszcza ta ostatnia rodzina chwalebnie zapisała się w dziejach naszego miasta, pozostawiając po sobie pokaźny dorobek na polu kultury oraz w walce o wyzwolenie narodowe i społeczne narodu polskiego.

Prekursorem rodu był Victor Bernard Vacqueret, urodzony 19 czerwca 1792 roku w Dourdan we Francji w rodzinie szlacheckiej Etienna Maxymiliena i Marie Anne z d. Renard (na tablicy epitafijnej na cmentarzu św. Stanisława w Skierniewicach podano błędną datę urodzenia Victora Bernarda 24 czerwca 1789 r. W akcie urodzenia jego syna Aleksandra widnieje data 1792 r.)

Victor był jedynakiem. Nie jest znany okres jego wczesnego dzieciństwa. Wiadomo, że odebrał staranne wykształcenie w domu rodzinnym, po czym wybrał dalszą karierę w wojsku. Jego prawdziwym idolem i bohaterem był cesarz Napoleon Bonaparte, z którym praktycznie związał swe dalsze losy wojskowe.

Mając zaledwie dwadzieścia lat wstąpił do Wielkiej Armii Napoleona I. Szybko awansował do stopnia lejtnanta, podporucznika, a następnie majora. Jak podaje „Kurjer Warszawski”, s. 5, Nr 250 z 12 września 1936 r. pełnił funkcję adiutanta samego cesarza Napoleona Bonaparte. Wraz z nim uczestniczył w kampanii rosyjskiej w 1812 r. i sławetnym odwrocie armii francuskiej. Zapewne miał wielkie zasługi dla armii jako, że cesarz odznaczył go najwyższym francuskim odznaczeniem - Orderem Legii Honorowej. Do Francji prawdopodobnie już nie powrócił, osiadając na stałe w Polsce. Niektóre źródła podają, że miało to miejsce dopiero po rewolucji lipcowej we Francji w 1830 r.

Myliłby się jednak ten, kto sądziłby, że powodem pozostania w naszym kraju była jakaś piękna skierniewiczanka. Nic bardziej mylnego. Jego żoną była bowiem Felicja Gerard, z pochodzenia Francuzka. Nie wiemy jednak na pewno czy przybyła z nim z Francji, czy może zamieszkiwała wcześniej w Polsce. Wiadomo natomiast, że małżonkowie zamieszkali w Mrodze w parafii Bielawy.

Ze związku Victora i Felicji urodziło się co najmniej siedmioro dzieci: Leontyna Róża Emilia, ur. 23 marca 1835 r. w Mrodze, zm. 11 marca 1907 r. w Warszawie, prowadziła pensję szkolną dla dziewcząt w Skierniewicach i w Warszawie (o Leontynie Vacqueret pisała Aneta Kapelusz w tygodniku „ITS” z 28 stycznia 2018 r. w artykule pt. „Pensja panny Vacqueret”); Aleksander Ignacy, powstaniec styczniowy ur. 4 lipca 1844 r. w Mrodze, zesłaniec; Emil Józef, polski urzędnik państwowy w służbie carskiej, wiceprezes dyrekcji Warszawskich Teatrów Rządowych, ur. 2 grudnia 1932 r. w Mrodze; Julia, zm. w wieku 4 lat Mrodze 9 maja 1852 r.; Jan, zm. w Mrodze 6 września 1852 r. w wieku 7 lat i Antonina, zm. w Mrodze 18 lipca 1852 r. w wieku 12 lat.

Około 1864 roku Vaqueretowie na stałe zamieszkali w Skierniewicach, gdzie Viktor był prywatnym nauczycielem języka francuskiego. Tu też 2 sierpnia 1873 r. urodziła się najmłodsza córka, Konstancja Maria Emilia, późniejsza żona Waleriana Bobińskiego.

Victor Bernard Vaqueret zmarł 15 października 1869 r. w Skierniewicach w wieku 80 lat. Został pochowany na cmentarzu św. Stanisława.

Po śmierci Victora jego żona Felicja zamieszkała u syna Aleksandra w Warszawie przy ul. Brackiej, gdzie zmarła w 1896 r. w wieku 85 lat. Pochowana została na warszawskich Powązkach.

Młodszy syn Victora i Felicji, Aleksander Ignacy Vacqueret (Vaqueret), urodził się 4 lipca 1844 r. w Mrodze w parafii Bielawy na Ziemi Łowickiej jako poddany francuski (posiadał obywatelstwo francuskie). W 1862 r. rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Szkoły Głównej w Warszawie.

Z chwilą wybuchu powstania styczniowego, aktywnie włączył się w walki, czynny w organizacji narodowej w Siedleckiem. Aresztowany 27 września 1863 r. w sprawie Władysława Rawicza, komisarza pow. łukowskiego, straconego 21 listopada t.r. Skazany początkowo również na karę śmierci - wskutek interwencji władz francuskich wyrok złagodzono i zesłano go do gub. kazańskiej na zamieszkanie pod dozorem policji (według innych źródeł: do Syberii Wsch.)

Wyruszył z Warszawy 21 marca 1864 r. w dwudziestej szóstej partii zesłańców. Przybył do Jadrynia 15 czerwca 1864 r. Z zesłania powrócił do Królestwa Polskiego w marcu 1865 r. Jako obywatel francuski w 1867 r. miał uzyskać prawo wyjazdu do Francji, z zakazem wstępu w granice Cesarstwa Rosyjskiego, jednak z tego prawa nie skorzystał. Pozostał w Warszawie, gdzie w lipcu 1867 r. w parafii św. Aleksandra w Warszawie zawarł związek małżeński z Marią Kipke, c. Jana i Franciszki z Wiśniewskich. Z tego związku urodził się nieznany z imienia syn. Aleksander Vacqueret zmarł w Warszawie 21 czerwca 1910 r. w wieku 66 lat. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim.

Drugi syn Victora i Felicji, Emil Józef Vacqueret, urodził się 2 grudnia 1832 r. w Mrodze. Ukończył gimnazjum w Piotrkowie Trybunalskim, po czym studiował w Petersburgu.

Początkowo pracował jako urzędnik w Kancelarii Komisji Emerytalnej, potem w Radzie Administracyjnej Królestwa Polskiego. W marcu 1863, jako p.o. sekretarza Kancelarii Rady Stanu Królestwa Polskiego, został mianowany podsekretarzem klasy I-szej tejże kancelarii. Od 1892 kierował komisją ds. podniesienia dochodowości Warszawskich Teatrów Rządowych, na przełomie 1894 i 1895 tymczasowo pełnił obowiązki prezesa WTR (w związku z chorobą prezesa Aleksandra Karandiejewa). W latach 1895-1902 był wiceprezesem dyrekcji WTR, ponownie pełnił obowiązki prezesa w 1901 r. W ocenie kronikarza teatru, aktora Pawła Owerłły („Z tamtej strony rampy”, 1936) „jako administrator odznaczał się niezwykłą energią oraz wielką skrupulatnością”.

Z Martyną Wiewiórkowską, c. Jakuba, nauczyciela Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych w Warszawie i nieznanej z nazwiska rodowego żony Julii, miał dziewięcioro dzieci: Emila Apolinarego urodzonego w Warszawie (ur.1864 r.), córkę Helenę Celinę Marię (ur. 1866), Alfonsa Nikodema (ur. 1862), Marię Różę (ur. 1868), Jana Bernarda (ur. 1861), Juliana Feliksa (ur. 1877) i trojaczki: Karola Szymona, Ludwika Tadeusza i Martę Beningę (ur. 1876).

Emil Józef Vacqueret zmarł 15 września 1907 r. w Warszawie w wieku 75 lat, pochowany na cmentarzu Powązkowskim.
Do panteonu sławy rodziny Vacqueret wszedł również Alfons Emil Józef, rotmistrz Wojska Polskiego, oficer Armii Krajowej. Urodził się 23 czerwca 1898 roku. Jego pradziadkiem był Bernard Vacqueret, a dziadkiem Aleksander Vacqueret.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został przyjęty do Wojska Polskiego. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Został awansowany do stopnia porucznika kawalerii ze starszeństwem z dniem 1 grudnia 1920 r. (w 1932 był zweryfikowany z lokatą 1.).
Na przełomie lat 20. i 30. był oficerem zawodowym 1. pułku szwoleżerów w garnizonie Warszawa. Później został awansowany do stopnia rotmistrza.

Na przełomie lat 20. i 30. pełnił służbę w adiutanturze ministra spraw wojskowych Józefa Piłsudskiego.
W latach 30. pełnił funkcję adiutanta Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych, a następnie Marszałka Polski, gen. Edwarda Śmigłego-Rydza (obok niego innym oficerem ordynansowym był wówczas rtm. Konstanty Horoch), któremu m.in. towarzyszył podczas wizyty we Francji na przełomie sierpnia i września 1936 r.

Z dniem 1 września 1933 r. został przydzielony na dalsze trzy miesiące z 1. pułku szwoleżerów do składu osobowego Inspektora Armii gen. Śmigłego-Rydza.

Po wybuchu II wojny światowej i rozpoczęciu okupacji niemieckiej jako oficer w stanie spoczynku wstąpił do Armii Krajowej.
Wziął udział w Powstaniu Warszawskim, sprawując stanowisko dowódcy batalionu szkieletowego „Oaza”, utworzonego w 5 Rejonie Obwodu Mokotów AK (Sadyba i wieś Czerniaków). Po upadku powstania opuścił stolicę wraz z ludnością cywilną.

Zmarł 31 marca 1991 w Warszawie. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi (za zasługi na polu organizacji i administracji wojska), Odznaką Pamiątkową Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych (1930), Legią Honorową (III Republika Francuska, 1936 r.).