Wspomnienie o wybitnym staroście skierniewickim Wacławie Gajewskim (cz.1)

Wacław Gajewski urodził się w 1888 r. w Radomiu w rodzinie patriotycznej Adama i Anny małżonków Gajewskich, gdzie żywe były tradycje powstania styczniowego. Ojciec był zawiadowcą kolejowym w Radomiu.

Wacław miał pięcioro rodzeństwa: Witolda, Jana, Kazimierza, Stanisława i Bolesława. Po ukończeniu szkoły powszechnej w Radomiu, w 1903 r. 15 - letni Wacław został uczniem rosyjskiego gimnazjum rządowego. Tu wspólnie ze Stefanem Zalewskim założyli tajną organizację szkolną, której celem było samokształcenie się młodzieży, głównie w zakresie ochrony języka polskiego, przyrody i historii Polski. W rodzinnym domu założył również tajną bibliotekę liczącą około 2 tys. woluminów.

Udział w strajku, a potem wyjazd do Lwowa

Wielką próbą dla tajnej organizacji szkolnej był wybuch strajku w 1905 r., kiedy to na sygnał otrzymany z Warszawy ze skupiającego studentów tajnego Związku Młodzieży Polskiej „Zet”, udało się wyprowadzić większość uczniów z rosyjskich gimnazjów radomskich. Strajk, który swoim zasięgiem objął niemal całe Królestwo Kongresowe zakończył się wielkim zwycięstwem. Władze rosyjskie po raz pierwszy w czasach zaborów ugięły się pod żądaniami Polaków zgadzając się na wprowadzenie do szkół języka polskiego i religii w języku ojczystym.

Po zawirowaniach związanych ze strajkiem, Wacław przeniósł się do prywatnej szkoły handlowej, gdzie w 1908 r. złożył maturę. W Radomiu poznał swoją rówieśniczkę Leokadię Błońską, która aktywnie wspierała Wacława w jego działalności patriotycznej. W Radomiu tworzył również drużyny strzeleckie. Po ukończeniu radomskiej handlówki wraz z narzeczoną Leokadią wyjechał do Lwowa, gdzie na Uniwersytecie Lwowskim jako wolny słuchacz uczestniczył w wykładach z historii, prawa i ekonomii.

Tu również włączył się w wir pracy konspiracyjnej. Został przyjęty do „Zetu”, a w rok później wraz z kolegami utworzył niezależną organizację Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie” nastawiona na czynną walkę niepodległościową.

Pod nazwą „Zarzewie” utworzył również pismo konspiracyjne, które współredagował i wydawał. W marcu 1909 r. został członkiem Polskiej Organizacji, składając przysięgę na szablę z czasów powstania kościuszkowskiego. Równocześnie został mianowany kierownikiem Dyrekcji Szkolnej „Zarzewia”. Objął wówczas opieką młodzież szkół średnich we Lwowie i Wschodniej Galicji. W tym czasie wspólnie z narzeczoną Leokadią we współpracy z Olgą Drahanowską i Andrzejem Małkowskim stworzyli zręby polskiego skautingu.

Studia w Paryżu

We wrześniu 1910 r. Wacław wyjechał do Paryża na dwuletnie studia w prestiżowej „L’Ecole de Sciences Politiques”. Jadąc z Paryża na cudzym paszporcie na zasłużone wakacje podczas kontroli granicznej wpadł w ręce żandarmów, którzy znaleźli przy nim 10 egzemplarzy „Zarzewia”. Został zatrzymany i aresztowany, a następnie skazany na rok więzienia. Wyrok odsiedział w Piotrkowie Trybunalskim. Do Paryża już nie wrócił.

We wrześniu 1912 r. przyjął propozycję Aleksandra Zawadzkiego zostając wychowawcą na kursach seminaryjnych w Warszawie dla nauczycieli szkół wiejskich. Jednocześnie cały czas współpracował z tajnymi organizacjami. Był też redaktorem pisma „Wici” dla młodzieży szkolnej w zaborze rosyjskim. W okresie lat studenckich był dwukrotnie aresztowany przez władze rosyjskie za przynależność do „spisku wojskowego”.

W połowie 1913 r. wraz z grupą kolegów z „Zarzewia” przeniósł się do Lublina, gdzie otrzymał pracę w Syndykacie Rolniczym. Tu też próbował stworzyć ośrodek niezależnej myśli politycznej. Jeszcze przed wybuchem I wojny światowej, w czerwcu 1914 r., ożenił się ze swoją koleżanką Leokadią Reginą z Błońskich.

W 1915 r. Wacław otrzymał z Syndykatu misję zakupu na Kaukazie pszenicy dla mieszkańców Lubelszczyzny. Jednak z powodu trwających działań wojennych misja ta nie udała się. Podczas pobytu w Rosji został mianowany dyrektorem „Rady Zjazdów Polskich Komitetów Pomocy Ofiarom Wojny w Moskwie”. Do jego podstawowych zadań należało m.in. na odnajdywaniu wysiedlonych Polaków, zakładaniu ochronek dla dzieci, stołówek, drukowaniu polskich podręczników do nauki, modlitewników itp. W 1917 r. współtworzył Związek Zjednoczenia i Niezawisłości Polski, w której współpracował ze Stanisławem Wojciechowskim, późniejszym prezydentem RP. W tym samym roku urodził mu się pierworodny syn Witold, którego Niemcy zamordowali później na podlubelskim Majdanku.

Okres skierniewicki

Po powrocie do Wolnej Polski w 1919 r. Wacław Gajewski odbył praktykę w tworzącej się administracji państwowej obejmując kolejną stanowiska wicestarosty w Stołpcach, a następnie w Łodzi.

Jeszcze w tym samym roku, 14 czerwca, dekretem Ministra Spraw Wewnętrznych objął stanowisko starosty skierniewickiego. Jego ośmioletni okres kierowania powiatem, to ciągłe pasmo sukcesów. Już od samego początku potrafił stworzyć przyjazną atmosferę wśród współpracowników co w konsekwencji stworzyło podstawy do mobilizacji lokalnego społeczeństwa do ustawicznej pracy na rzecz swojej małej ojczyzny i poczucia się jej gospodarzami.

Wraz z mieszkańcami powiatu budował drogi, mosty, mieszkania dla nauczycieli, remizy strażackie, miejsca użyteczności publicznej, szkoły, domy starców.

Rozbudował również szpital skierniewicki. Organizował również pomoc finansową dla gmin wiejskich, kolonie letnie dla dzieci gruźliczych. Jednak chyba jego największym dokonaniem była budowa pięknego gmach budynku sejmikowego, którego bryła do dziś cieszy oko skierniewiczan. Był to jak na owe czasy budynek na wskroś nowoczesny.

Budowa nowego sejmiku

Decyzję o budowie nowego obiektu na siedzibę sejmiku podjęto 27 kwietnia 1921 r. Realizacja planów wg projektu Konrada Kłosa miała odbyć się „zbiorowym wysiłkiem obywateli powiatu skierniewickiego”.

W czerwcu 1927 r. odbyła się uroczystość poświęcenia nowego gmachu z udziałem prezydenta Ignacego Mościckiego. Plac pod budowę przekazało miasto z zastrzeżeniem o trzech pokojach dla straży ogniowej. W budynku mieściło się 70 pokoi, dwie duże sale i 50 innych pomieszczeń.

Obok gabinetu starosty i wydziału powiatowego znajdowały się pomieszczenia wielu instytucji i organizacji użyteczności publicznej, w tym (poza Strażą Ogniową), Policja, Związek Strzelecki, Związek Inwalidów, Związek Harcerski, Urząd Skarbowy, Towarzystwo Rolnicze, Poczta, Telegraf, Związek Ziemian a nawet muzeum im. W. St. Reymonta i mieszkania dla dozorcy oraz mechanika centralnego ogrzewania.

Jak podawała „Gazeta Urzędowa Powiatu Skierniewickiego” z 7 lipca 1927 r. „Gmach Sejmikowy w Skierniewicach jest przejawem poezji życia i czynu, dobrego zużytkowania wyników swoich prac, jest dowodem, że poczucie patriotyczne wyrazić się potrafi nie tylko u nas o kulcie bohaterskich i szlachetnych poczynań naszej historii, ale również w tworzeniu własnej, nowoczesnej historii, jest jednak ogniwem w łańcuchu wysiłków, które Polskę czynią państwem silnym i zdrowem, zapewnią ludności dogodne warunki bytu, wzmocnią węzły społeczeństwa z państwem, nauczą czynu i szacunku dla władz państwowych i dla idei samorządowej.”
Działania starosty Gajewskiego

Jego pobyt w Skierniewicach nie ograniczał się tylko do budowy infrastruktury wiejskiej i miejskiej. 10 lipca 1920 r. wszedł w skład Obywatelskiego Komitetu Obrony Państwa na powiat skierniewicki, natomiast 1marca 1921 r. postanowieniem sejmiku utworzono Centralę Handlową Sejmiku mającej na celu ułatwienie mieszkańcom powiatu dostęp do środków produkcji rolnej.

Staraniem starosty zorganizowane został również spółdzielcze organizacje handlowe. Sejmik wydawał również dziennik urzędowy starostwa powiatowego, w którym publikowano wiadomości z życia powiatu a jednym z publicystów był starosta Gajewski. Praca starostwa była zorganizowana i ciągła. Tylko w okresie od 1 czerwca 1919 do 31 grudnia 1926 r. Sejmik Powiatowy odbył 40 posiedzeń na których podjął 525 uchwał, a posiedzeń Wydziału Powiatowego miało miejsce 138 razy. Jednymi z ostatnich aktywności starosty było zorganizowanie (z pomocą fundacji Rockefellera) Powiatowego Domu Zdrowia prowadzonego przez lekarza powiatowego oraz pawilonu oddziału zakaźnego przy szpitalu. Koszty obu tych instytucji pokrywały, solidarnie miasto i starostwo.

Należy również podkreślić rolę żony Wacława, Leokadii, która była nie tylko matką i żoną, ale również pełniła funkcję nauczycielki j. polskiego i historii w Gimnazjum im. B. Prusa w Skierniewicach. Angażowała się również w pracy społecznej działając w Fundacji Herberta Hoovera pomagającej biednym polskim dzieciom.
Współpraca: Mirosław Belina, starosta skierniewicki
(cd. w przyszłym tygodniu)