Depresja a używki – gdy chory zaczyna leczyć się sam

Depresja to choroba zaliczana do zaburzeń nastroju. Dominującym jej objawem jest smutek i przygnębienie, które uniemożliwia normalne funkcjonowanie i zaburza codzienne życie. O depresji możemy mówić, gdy poczucie znacznego obniżenia nastroju trwa niezmiennie od ponad dwóch tygodni. Jednak nie każde długotrwałe uczucie przygnębienia od razu oznacza depresję. Tymczasowe złe samopoczucie, może wynikać z trudnej sytuacji życiowej, doświadczenia traumy czy odczuwania dużego stresu.

Poza obniżeniem samopoczucia i uczuciem smutku, w depresji mniej lub bardziej nasilone, mogą być też inne charakterystyczne objawy, które występują niemal codziennie i znacząco wpływają, na różne obszary życia osoby chorej.

Najczęściej występującymi objawami depresji są:

• ciągły smutek,
• depresyjny i pesymistyczny nastrój, który trwa przez większość dnia i nawraca prawie codziennie od co najmniej dwóch tygodni,
• płaczliwość,
• apatia, czyli utrata zainteresowań i poczucia przyjemności z codziennych czynności,
• zmniejszenie energii lub nienormalne zmęczenie,
• utrata wiary w siebie i poczucia własnej wartości, poczucie bezużyteczności oraz nadmierne i nieuzasadnione poczucie winy,
• myśli rezygnacyjne, a nawet myśli samobójcze,
• spadek zdolności koncentracji, uwagi i zapamiętywania,
• problemy ze snem - może występować bezsenność i problemy z zasypianiem lub nadmierna senność, czyli spanie w dzień mimo przespania całej nocy,
• utrata apetytu lub nadmierny apetyt i objadanie się.

Niekiedy objawy depresji nie są tylko psychiczne. Choroba może oddziaływać na cały organizm, a u chorego mogą pojawić się liczne bóle (głowy, brzucha, mięśni), a także obniżenie popędu seksualnego oraz spadek aktywności fizycznej.

Osoba cierpiąca na depresję może nie być świadoma swoich zaburzeń, dlatego ogromne znaczenie ma wtedy wsparcie bliskich i odpowiednie reagowanie.

Osoba, która cierpi na ciężką depresję, może zaniedbywać podstawowe czynności utrzymujące organizm przy życiu. Jeśli w przebiegu jej choroby występuje brak apetytu, chory może zrezygnować z przygotowywania posiłków lub jeść bardzo niewiele. Brak ruchu, problemy ze snem lub bóle głowy, mogą prowadzić do częstszego sięgania po leki przeciwbólowe lub nasenne. Ponadto osoba zmagająca się z tą chorobą, często czuje się wyczerpana i zrezygnowana, a w jej głowie mogą pojawiać się uporczywe myśli o śmierci lub nawet samobójstwie. Często też osoby z depresją, chcąc poradzić sobie z bólem emocjonalnym, szukają ukojenia w bólu fizycznym i są skłonne stosować różne formy samookaleczania lub samouszkodzeń swojego ciała. Depresja to poważna choroba, która może prowadzić do samobójstwa.

Policyjne statystyki pokazują, że w Polsce więcej osób traci życie w wyniku samobójstwa niż w wypadkach drogowych. Według oficjalnych danych, próbę odebrania sobie życia w 2021 r. podjęło w naszym kraju blisko 14 tys. osób.

Jednym ze znanym ludzkości sposobów poprawienia sobie samopoczucia są różnego rodzaju używki, które szybko i łatwo pozwalają oderwać się od problemów i choć na chwilę dać poczucie radości lub umożliwiają ucieczkę od przytłaczających emocji. Trudne i traumatyczne sytuacje życiowe czy właśnie niskie samopoczucie są jednym z powodów, dla których wiele osób stosuje substancje psychoaktywne. Zarówno skutkiem, jak i przyczyną stosowania środków zmieniających świadomość może być depresja. Nieleczona depresja może wywołać lub pogłębić uzależnienie, a przyjmowanie substancji psychoaktywnych nasilić lub spowodować depresję.

Problem sięgania po używki w celu polepszenia samopoczucia i osiągnięcia stanów euforii dotyka coraz więcej młodych osób. Wciąż wśród najchętniej wybieranych substancji psychoaktywnych jest alkohol. Wg badania CBOS w ciągu miesiąca poprzedzającego badanie w 2018 roku: 74% (72% w 2016) uczniów przynajmniej raz piło piwo, 62% (63% w 2018) – wódkę i inne mocne alkohole, a 43% (41% w 2016) – wino. Natomiast badania przeprowadzone przez Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii wskazują, że używanie narkotyków dotyczy 4,7 % populacji Polaków w wieku 15-64 lat. W porównaniu do całej populacji najwyższe użytkowanie narkotyków dotyczy młodzieży i młodych osób dorosłych w wieku 15-34 lata.

Wydawać by się mogło, że depresja to choroba, która głównie dotyka osoby dorosłe, jednak ostatnie statystyki są zatrważające, ponieważ z roku na rok przybywa młodych pacjentów, u których diagnozowane są zaburzenia depresyjne, a także rośnie liczba samobójstw wśród dzieci. Badania pokazują, że wśród osób, które nie ukończyły jeszcze 18 roku życia, chorych na depresję jest ponad 8 tys. dzieci. Do tego, warto wziąć pod uwagę dane policji za 2021 rok, które pokazują gwałtowny wzrost zachowań samobójczych wśród młodych osób.

W 2021 roku 1496 dzieci i nastolatków poniżej 18. roku życia podjęło próbę samobójczą, aż 127 z tych prób zakończyło się śmiercią. W stosunku do 2020 roku jest to wzrost odpowiednio o 77% zachowań samobójczych oraz o 19% śmierci samobójczych.

Problemu nie można bagatelizować, bo jak pokazują dane, sytuacja polskich dzieci z roku na rok staje się coraz bardziej dramatyczna. Będąc rodzicem, warto obserwować swoje dzieci i zwracać uwagę na ich znaczne zmiany w zachowaniu. Jeśli dziecko coraz więcej czasu spędza samotnie w pokoju, odcina się od znajomych i traci zainteresowanie swoimi dotychczasowymi pasjami lub wręcz przeciwnie, zaczyna dużo przebywać poza domem, unika kontaktu z rodzicami, wagaruje, mogą być to sygnały ostrzegawcze, że coś niedobrego dzieje się w życiu młodej osoby. Problemy w szkole, gwałtowne zmiany i wahania nastroju, wpadanie w konflikty, mogą świadczyć zarówno o zaburzeniach depresyjnych, a także o stosowaniu i eksperymentowaniu z substancjami psychoaktywnymi (narkotyki, alkohol).

Wiele osób borykających się z zaburzeniami psychicznymi, wycofuje się z kontaktów towarzyskich i unika spotkań. Osobom chorującym na depresję często towarzyszy poczucie winy, że są chorzy i mogą stanowić balast lub obciążenie dla swoich bliskich. Nie czują się też wystarczająco chorzy, aby zaprzątać tym komuś głowę i prosić o pomoc lub aby samemu sięgnąć po wsparcie specjalisty.

Podejrzewając, że ktoś z bliskich może mieć problemy ze zdrowiem psychicznym, należy zachować się wyrozumiale i starać się okazać wsparcie. Podstawą jest spokojna rozmowa, która wynika z troski. Na początek, warto zadać kilka pytań związanych z ogólnym samopoczuciem:

• Sypiasz mniej czy więcej, niż zwykle?
• Jesz mniej czy więcej, niż zwykle?
• Czy smakuje Ci to, co jesz?
• Czy jesteś zmęczony/a bez względu na to, ile śpisz?
• Czy aktualnie potrafisz cieszyć się z różnych rzeczy?
• Czy zadbanie o siebie jest dla Ciebie trudne teraz?
• Czy miewasz myśli o własnej śmierci?

Chcąc pokazać bliskim, że ich zdrowie jest dla nas ważne, warto też komunikować, że jesteśmy przy nich, chętnie ich wysłuchamy, mogą liczyć na naszą pomoc. Takie zwroty, mogą dać osobie chorej poczucie bezpieczeństwa i zmniejszyć odczucie osamotnienia i pustki.

W komunikacji należy unikać oskarżania, wytykania błędów i pogłębiania poczucia winy. Podkreślanie, że inni mają gorzej i ktoś nie ma prawa do smutku, może wpędzić chorego w jeszcze gorsze samopoczucie.

Również w przypadku dzieci, najważniejsza jest komunikacja i budowanie zaufania, aby dziecko poczuło, że może powiedzieć swoim rodzicom o problemach, bez obawy przed karą czy kłótnią.

Jednak w przypadku depresji samo wsparcie może być niewystarczające, konieczne może być udanie się zarówno do terapeuty, który może zadecydować o włączeniu farmakoterapii, która ma na celu uregulowanie neuroprzekaźników, odpowiadających za spadek nastroju.